Makine & Ekipman Değerlemesi, işletmenin sahip olduğu makine&ekipman ve demirbaşların güncel piyasa değerini belirlemek için yapılan değerleme çalışmasıdır. Değerleme çalışması güncel piyasa değerinin belirlenmesi dışında makine ve ekipmanların kalan ekonomik ömürleri, teknolojik olarak eskime durumları, fiziki durumları hakkında bilgi vermektedir.
Sanayi sektöründeki hızlı büyüme, teknolojik gelişmeler ışığında verimliliği arttırmak, insan hatalarını minimum seviyeye düşürmek, üretim kapasitesini arttırırken rekabet gücünü de koruyabilmek için işletmeler giderek makineleşmeye yönelmektedir. Bu bağlamda makine ve ekipmanların değerinin doğru bir şekilde belirlenmesi önem kazanmaktadır.
1. Makine Değerlemesinin Finansal Raporlama ve Vergilendirmedeki Rolü
Finansal raporlama, şirketlerin mali durumlarının doğru bir şekilde yansıtılması için gereklidir. Makine ve ekipmanlar şirketin aktiflerinde, çoğunlukla maddi duran varlıklar içerisinde yer alır ve genellikle uzun süreli kullanımlar için edinilirler. Finansal raporlamanın doğru bir şekilde yapılabilmesi için maddi duran varlıkların en doğru şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Finansal raporlamanın doğru ve şeffaf olması, şirketlerin finansal sağlığını, sürdürülebilirliğini, yatırım çekiciliğini (yatırımcılar güçlü şirketlere yatırım yapma eğilimindedirler), kredi alım kapasitesini arttırır.
Şirketlerin vergi yükümlülükleri belirlenmesinde maddi duran varlıklarının değerleri büyük bir öneme sahiptir. Doğru yapılmış bir değerleme aşırı vergi ödenmesi, makine&ekipmanların satılması konu olduğunda defter değerine göre zarar oluşturması gibi problemlerin önüne geçmiş olacaktır.
2. Sigorta ve Risk Yönetiminde Makine Değerlemesinin Önemi
Birçok endüstriyel sektörde makine ve ekipmanlar faaliyetlerin sürdürülebilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Sigorta, maddi değeri yüksek olan makine ve ekipmanları koruma altına alınmasında büyük bir öneme sahiptir. Makine değerlerinin pazar değerinden yüksek belirlenmesi işletmeleri ciddi bir sigorta prim ödenmesine neden olacağı gibi düşük belirlenmesi de hasar durumunda yeteri kadar tazminat alamamasına neden olarak hasar sonrası faaliyete geçmesini geciktirmesine ve hatta durdurmasına neden olacaktır. Bu nedenle, sigorta poliçelerinin doğru bir şekilde belirlenmesi için makine ve ekipmanların piyasa değerinin doğru belirlenmesi gerekmektedir.
Risk yönetimi penceresinden bakıldığında, makine ve ekipmanların değerlemesi sonucunda değeri yüksek makineler belirlenerek bu makinelere yönelik güvenlik önlemlerin arttırılması ve risklerin minimuma indirilmesi için gerekli stratejilerin geliştirilmesine olanak sağlayacaktır.
3. Yatırım ve Finansman Kararlarında Makine Değerleme
Şirketlerin büyümeleri ve gelişmeleri, alınan doğru finansal karalarla mümkündür. Maddi Duran Varlıkların güncel ve doğru bir şekilde değerlenmiş olması gerekmektedir. Değerleme raporlarında makine ve ekipmanların fiziki ve teknolojik eskimelerinin de belirlenmiş olması şirketlerin hangi alanlarda yatırım yapması gerektiği konusunda da bilgi verebilmektedir. Doğru makineye yapılmış bir yatırım şirketin üretim kapasitesini arttırmasına ve rekabet edebilirliğini arttırmasına olanak sağlayacaktır.
İşletmeler kredi başvurusunda bulunduğunda işletmelerin sahip olduğu maddi duran varlıklar teminat olarak kabul edilmektedir. Kredi sağlayıcı finans kuruluşları işletmeye daha yüksek kredi limiti tanımlaması bu maddi duran varlıkların doğru bir şekilde değerlenmesi ile mümkün olabilmektedir.
4. Değerlemenin Satın Alma ve Satış İşlemlerine Etkisi
Makine değerleme raporu, bir işletmenin sahip olduğu makinenin güncel pazar değerini belirlenmesini sağlayarak satıcının adil bir fiyat belirlemesine ve satışın hızlı gerçekleşmesine yardımcı olduğu gibi alıcının da gereğinden fazla ödeme yapmasını engelleyerek makinenin kullanım durumu teknolojik seviyesini hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olur.
Makinenin değerinin objektif olarak belirlenmiş olması alıcı ve satıcı arasında güvene dayalı ticaret imkanı sağlar. Ayrıca doğru bir şekilde vergilendirme ve taraflar arasında olası anlaşmazlıklarında hukuki bir belge niteliği taşır.
5. Kapasite Planlaması ve Verimlilik Analiz Sürecine Etkileri
İşletmelerin üretim verimliliğini arttırabilmeleri için kapasite planlaması önem arz etmektedir. Değerleme raporu ile birlikte makinelerin fiziki ve teknolojik durumları hakkında bilgi sahibi olmalarına ve gerekli durumlarda kapasitelerini arttırmaları için makine değişimine gidilip gidilmemesi konusunda yardımcı olur. Minimum masraf ile üretim kapasitesinin arttırılması ve piyasada pazarlık gücünü elinde tutmasını sağlar.
Verimlilik analizi açısından da makineler hakkında genel bir bilgiye sahip olması ve gelecekte verimliliği arttırmak ve iyileştirmek adına daha sağlıklı planlamalar yapmasını sağlayarak uzun vadeli maliyet hesaplamalarına yardımcı olur.
Makine ve ekipmanların; teknolojik durumları, ekonomik ve faydalı kullanım ömürleri, fiziki/teknolojik ve fonksiyonel yıpranmaları, üretim tarihi, menşei, markası, modeli, periyodik bakımlarının yapılıp yapılmadığı, servis ve yedek parça tedarik durumu, yeni ve 2.el bedeli, piyasada tercih edilebilirliği, sektörel durumu, taşınabilirliği , değer etken faktörlerin analizleri içerecek şekilde güncel makine ve ekipman envanter çalışması sağlamaktadır.
6. TMS/UFRS açısından Makine ve Ekipman Değerlemesi
Türk Muhasebe Standartları gayrimenkullerin, makine ve ekipmanların gerçeğe uygun değerleriyle mali tablolarda yer almasını gerektirmektedir. Bu çerçevede işletmeler gayrimenkullerde olduğu gibi makine ve ekipmanlarının da gerçeğe uygun değerlerini değerleme kuruluşlarından alacakları değerleme raporlarıyla belgelemek durumundadırlar. Bağımsız denetime tabi şirketler işletmeler ve bağımsız denetim kuruluşları UFRS (Uluslararası Finansal Muhasebe Standartları) ve TMS (Türkiye Muhasebe Standartları) kapsamında varlıkların gerçeğe uygun değerlerinin raporlanmasında SPK tarafından yetkilendirilmiş Gayrimenkul Değerleme Şirketleri ile çalışabilirler.